Oliepijplijnen in Oeganda, klimaatschade in Palestina en een ‘selectief’ duurzaamheidsbeleid van Tilburg University. TiU-student Agnes komt in actie voor een eerlijke aanpak van de klimaatcrisis: ‘Je moet iets doen, je moet van je laten horen, maar je moet vooral de hoop niet verliezen.’
Het is zondagochtend 12 november. Het belooft een zonnige dag te worden. In de binnenstad van Tilburg zijn nauwelijks mensen te bekennen. Gisteren was het de elfde van de elfde en vierden veel Tilburgers carnaval. Degenen die tot diep in de nacht aan het hossen waren, liggen nog op bed. Op het Centraal Station is het een stuk drukker. Hordes mensen verzamelen zich op het voorplein, waaronder een grote groep Tilburgse Extinxtion Rebellion-leden.
Onder hen ook de vierentwintigjarige TiU-studente Agnes. Zij heeft geen carnaval gevierd, voor haar staat er vandaag iets belangrijks op de planning: samen met ruim 85.000 andere Nederlanders zal zij in Amsterdam ruim drie kilometer wandelen om aandacht te vragen voor het klimaat.
Voor veel XR-leden is Agnes een bekend gezicht. De afgelopen maanden blokkeerde de HR-studente twee keer de A12 om te protesteren tegen fossiele subsidies. Ook verwelkomde ze nieuwe leden bij de Tilburgse XR-afdeling en gaf ze een actietraining. Voor Agnes is actievoeren bijna een tweede natuur geworden:
‘Ik maak me enorm veel zorgen. Als je luistert naar klimaatwetenschappers en organisaties als Greenpeace en Milieudefensie moet je wel in actie komen. De energietransitie gaat veel te langzaam, wereldwijd blijft de temperatuur stijgen en overheden hebben boter op hun hoofd.’
Klimaatrechtvaardigheid
Hoewel Agnes al vaker demonstraties en protesten heeft bijgewoond, is ze deze keer nog niet helemaal goed voorbereid: ‘In de trein moet ik mijn protestbord nog maken. Gisteren ging ik naar de LocHal om het een en ander te printen. Helaas lukte het me niet om de foto’s voor mijn protestbord in kleur af te drukken. Gelukkig is er een andere rebel (XR-actievoerder, red.) die het voor mij geprint heeft.’
Wanneer de trein dan eindelijk aankomt en ze niet veel later plaatsneemt in een overvolle coupé, haalt ze een stuk karton, rol plakband, schaar en viltstift tevoorschijn. Hoewel het beginstukje van het plakband niet gemakkelijk te vinden is, vertelt ze onverstoorbaar over de foto’s en teksten die haar protestbord zullen sieren:
‘Vandaag vraag ik aandacht voor Justice Movement Uganda, een door jongeren geleide beweging die ontstond als reactie op de dringende behoefte aan klimaatactie in Oeganda. Onlangs heeft deze organisatie een campagne gelanceerd om de ecologische en sociale gevolgen van het East African Crude Oil Pipeline-project, de EACOP, aan te pakken. De EACOP is een groot infrastructuurproject dat de klimaatverandering verergert en lokale gemeenschappen schaadt. Op de foto’s zie je de gezichten van Oegandese klimaatactivisten die zijn opgepakt, ontvoerd of gemarteld.’
Op de achterkant van het protestbord schrijft Agnes No neocolonialism, but climate justice. Create love, not hate. Volgens haar een belangrijke boodschap: ‘De klimaatcrisis – gecreëerd door een bepaalde groep mensen – heeft een onevenredige invloed op bepaalde gemeenschappen. Dat is onrechtvaardig en is onbetwistbaar het gevolg van kapitalisme, racisme en kolonialisme. Om de klimaatcrisis op te lossen moeten Nederland en Europa over de eigen grenzen heen kijken en onderdrukkende systemen erkennen die bijdragen aan milieuschade en mensenrechtenschendingen.’
Palestijnse kwestie
Eenmaal aangekomen op Amsterdam Centraal haast Agnes zich naar een café nabij de Dam waar de mars zal beginnen. Ze loopt mee in het ‘dekoloniaal antiracisme-blok’, vertelt ze: ‘Mensen kunnen in allerlei verschillende ‘blokken’ meelopen. Bijvoorbeeld het ‘jongerenblok’, ‘feministisch blok’ of het ‘veganblok’. Op die manier kun je zowel aandacht vragen voor het klimaat als voor een ander thema.’
Ze vindt het belangrijk om binnen een samenleving te streven naar minder racisme en meer inclusiviteit. Ook een organisatie als Extinction Rebellion kan wat haar betreft nog veel leren: ‘Ik erger me eraan dat XR zo’n ‘witte’ organisatie is. Ik heb personeelswetenschappen gestudeerd en de kennis die ik heb opgedaan tijdens mijn studie leert mij dat het een organisatie goed doet om divers en inclusief te zijn. Het is belangrijk dat mensen uit allerlei lagen van de samenleving zich gerepresenteerd zien bij een organisatie. Dan is de kans veel groter dat ze zich verbonden voelen.’
Agnes is niet de enige die bezwaar heeft tegen het ‘witte karakter’ van XR. De afgelopen maanden klonk er vaker kritiek. Zo zou het een wit privilege zijn om jezelf te laten arresteren voor het klimaat, iets wat mensen van kleur zich niet kunnen permitteren. Toch – zo stelt Agnes – sluit de activistische organisatie haar ogen hier niet voor: ‘XR is zich bewust van haar ‘witte’ karakter en erkent dat onderdrukking en ongelijkheid kernpunten zijn die diep verbonden zijn met de klimaatcrisis. XR wil graag inclusiever worden en ook mensen van kleur erbij betrekken,’ legt ze uit.
Op het pleintje voor het café wemelt het ondertussen van de Palestijnse vlaggen. Het merendeel van de mensen die deze middag mee zullen lopen in het dekoloniaal anti-racisme-blok vragen aandacht voor de Palestijnse kwestie. Er worden folders uitgedeeld met de tekst Free Palestine is a climate justice issue.
‘Niet iedereen legt de link tussen oorlog en klimaatrechtvaardigheid. Toch zijn de gevolgen van een oorlog voor mens en natuur heel ingrijpend. Klimaatrechtvaardigheid gaat over het ter discussie stellen van de huidige machtsstructuren,’ legt Agnes uit.
Om haar verhaal kracht bij te zetten, wijst ze naar een stuk tekst op de folder: Vervuiling van de watervoorraden, vernietiging van land en infrastructuur, illegale lozing van afval en onophoudelijke bombardementen. Israël streeft ernaar het land onleefbaar te maken voor de Palestijnen om het vervolgens te verdoezelen met verantwoorde greenwashing-tactieken.
Volgens Agnes is het dan ook een helder verhaal: Palestijnen die onder Israëlische bezetting leven en geen controle hebben over het land of natuurlijke hulpbronnen, zijn extreem kwetsbaar voor de klimaatcrisis. Wanneer de mars eindelijk begint en spreekkoren leuzen scanderen, laat Agnes luidkeels van zich horen: ‘No climate justice on occupied land!’
De student in opstand
Van klimaatactivisten tot het boerenprotest, van het woonprotest tot antiracisme-demonstraties: Nederlanders gaan vaker en massaler de straat op. Ook studenten van Tilburg University laten regelmatig van zich horen. Waarover maken zij zich zorgen en op welke manier voeren zij actie? Voor de serie ‘De student in opstand’ volgt Univers verschillende studenten tijdens hun protest.
Ben jij zelf ook een activistische student en vind je het leuk om jouw verhaal met Univers te delen? Stuur dan een mail naar a.e.grefkens@tilburguniversity.edu
Grimmige sfeer
Volgens sommige XR-leden zijn de Palestijnen hét symbool geworden voor onderdrukking: ‘Rapporten van Amnesty International beschrijven dat Israël al jarenlang bezig is met een apartheidsregime. Omdat het leven van vele Palestijnen in gevaar is, kunnen zij geen acties ondernemen tegen klimaatverandering. Volgens Amnesty International besproeit Israël zelfs landbouwgrond van Palestijnen met onkruidverdelgers waardoor Palestijnen er geen gewassen op kunnen laten groeien,’ zegt Agnes.
Hoewel de Palestijnse kwestie haar enorm raakt, besluit Agnes de laatste kilometer richting het Museumplein toch het antiracisme-blok te verlaten. Volgens haar zijn bepaalde strijdkreten moreel laakbaar: ‘Ik wil me niet met alle uitspraken associëren. Zo vind ik het té ver gaan om te stellen dat Mark Rutte bloed aan zijn handen heeft en de Amerikaanse president Biden een terrorist is. Ook voelt het niet goed om de omstreden leus From the river to the sea, Palestine will be free te scanderen.’
Dat ongemak ervaart Agnes opnieuw wanneer er op het Museumplein na afloop van de mars rumoer ontstaat. De toespraak van mensenrechtenactiviste Sahar Shirzad wordt afgekapt nadat ze dezelfde leus uitspreekt. De Zweedse klimaatactivist Greta Thunberg besluit haar het woord terug te geven. Maar wanneer Thunberg vervolgens zelf de menigte toespreekt en Israël oproept om te stoppen met de oorlog in Gaza, wordt ook zij onderbroken. Een man uit het publiek pakt haar microfoon af en zegt vastberaden ‘niet voor een politieke bijeenkomst te zijn gekomen.’
‘Ik vond de speeches erg polariserend en dat maakt me verdrietig. Ik begrijp het idealisme en snap dat het hele systeem ter discussie gesteld moet worden, maar door de toon van verschillende speeches voelt het alsof de klimaatbeweging tegen een muur is opgelopen,’ legt Agnes uit.
Een duurzame campus
Hoewel de klimaatmars Agnes de nodige energie heeft gekost, is ze nog lang niet moegestreden. Ook in de week na de mars staat er een actie op de planning. Daarvoor hoeft ze niet ver te reizen: ze gaat op ‘eigen campus’ tijdens de jaarlijkse Tilburg Career Days actieposters opplakken.
Tijdens deze dagen kunnen studenten hun potentieel nieuwe werkgever ontmoeten. Ook kunnen zij samenwerken met bedrijven in workshops en masterclasses, zich laten informeren tijdens bedrijfspresentaties of met elkaar in gesprek gaan tijdens zakenlunches of -diners en individuele gesprekken. Maar niet alle bedrijven die op de campus worden uitgenodigd zijn even klimaatbewust. Dat schuurt, vindt Agnes.
‘Ik vind het hypocriet dat Tilburg University aangeeft dat duurzaamheid structureel verankerd is in de bedrijfsvoering. Zo schrijft de universiteit op haar website dat zij moedig wil zijn, verantwoordelijkheid wil nemen en met haar campus een voorbeeld wil zijn. Toch krijgt een bedrijf als Shell – dat nou niet bepaald bekendstaat om een duurzaam beleid – tijdens de Tilburg Career Days een podium! Ook andere niet-duurzame bedrijven als Rabobank, KLM en Friesland Campina komen op de universiteit langs. Het zou pas écht moedig zijn als Tilburg University alleen maar duurzame bedrijven en ondernemingen zou uitnodigen,’ betoogt Agnes.
Daarnaast kan Agnes het niet verkroppen dat Tilburg University een overeenkomst heeft gesloten met ABN AMRO en internationale studenten aanmoedigt om daar een rekening te openen. Volgens de Eerlijke Geldwijzer (een organisatie die onderzoek doet naar banken, verzekeraars en pensioenfondsen, red.) is ABN AMRO in Nederland de op een na slechtste bank als het gaat om beleid. Zo scoort de bank onvoldoende op het thema klimaatverandering en wordt het beleid op gendergelijkheid en dierenwelzijn als ‘twijfelachtig’ aangeduid.
‘Wat blijft er nog over van je ‘zogenaamde’ duurzame bedrijfsvoering als je je eigen studenten aanmoedigt om een bankrekening te openen bij ABN AMRO en niet bij duurzame banken zoals De Volksbank of Triodos Bank?’ vraagt Agnes zich af.
Op de vraag of de moed haar ooit in de schoenen zakt, antwoordt ze: ‘Tori Tsui, een klimaatactivist uit Hong Kong, zei dat hoop iets is dat je moet cultiveren. Volgens haar is hoop niet passief, maar een bewuste praktijkoefening. Ze heeft gelijk, hoop is een werkwoord. Je moet iets doen, je moet van je laten horen, maar je moet vooral de hoop niet verliezen.’
De volledige naam van Agnes is bekend bij de redactie.
Reactie universiteit
Univers vroeg Tilburg University om te reageren op de uitspraken van Agnes. Woordvoerder van de universiteit, Imre van der Meulen, gaf de volgende reactie:
‘Tilburg University stimuleert kritisch denken en waardeert het als studenten en medewerkers begaan zijn met duurzaamheid en ons hierop blijven uitdagen. Deze kritische houding moedigen we ook aan in relatie tot bedrijven waar onze studenten in de toekomst kunnen gaan werken. Onze studenten worden opgeleid om na te denken over de problemen van vandaag en morgen, waarvan de klimaattransitie een belangrijk voorbeeld is.
‘De Tilburg Career Days worden georganiseerd door studenten en de universiteit heeft met hen gesproken over de rol van Shell tijdens deze dagen. Samen is afgesproken dat Shell tijdens de Career Days een casus voorlegt over een duurzaamheidsvraagstuk binnen hun organisatie. Op die manier stimuleren we onze studenten een actieve bijdrage te leveren aan de duurzaamheidstransitie.
‘Het staat studenten vrij om een bankrekening te openen waar zij willen. De reden dat ABN AMRO door de universiteit wordt genoemd, is omdat zij in staat zijn om versneld een bankrekening te openen voor een internationale student. Vele duurzame banken kunnen op dit moment nog niet aan al onze criteria voldoen zoals onder andere het faciliteren van internationale transacties.
‘In de landelijke universitaire overlegorganen van de experts op het gebied van bankieren en verzekeren staat duurzaamheid hoog op de agenda. Via Universiteiten van Nederland bekijken we hoe het duurzame aanbod van banken en verzekeraars vergroot kan worden zodat zij aan alle criteria kunnen voldoen.’
